Miasto kosztuje coraz więcej

Ponad miliard do wydania w roku 2022 – konstruowanie budżetu staje się z roku na rok trudniejsze.

Na grudniowej sesji Rady Miasta Tychy jednogłośnie została przyjęta uchwała budżetowa na 2022 rok. Dochody miasta w przyszłym roku zaplanowano w kwocie 882 mln zł, zaś wydatki w kwocie 1.033 mln zł. Początek roku to dobry czas, żeby przyjrzeć się gminnemu budżetowi bliżej.

– Zmiany narzucone samorządom w ramach Polskiego Ładu spowodowały, że konstrukcja budżetu miasta na 2022 rok oraz prognozy finansowej na lata 2022–2032 były dużym wyzwaniem – tymi słowami rozpoczął swoje wystąpienie na sesji prezydent Andrzej Dziuba.

Dochody w 2022 roku zaplanowano w kwocie 882 mln zł, zaś wydatki w kwocie 1.033 mln zł. Deficyt budżetu, który wyniesie 151 mln zł, zostanie pokryty planowanymi przychodami z kredytu w kwocie 114 mln zł oraz wolnymi środkami z lat ubiegłych w kwocie 37 mln zł. W planie rozchodów ujęto spłatę kredytów i pożyczek oraz wykup obligacji w łącznej kwocie 30 mln zł, która w całości zostanie sfinansowana przychodami z tytułu wolnych środków.

– Dziękuję radnym za przyjęcie budżetu na kolejny rok. Dziękuję za konstruktywne podejście oraz troskę o utrzymanie jakości życia naszych mieszkańców na dobrym poziomie. Zrobimy wszystko, by mieszkańcy nie odczuli problemów, z jakimi borykają się samorządy, choć sytuacja z roku na rok jest faktycznie coraz trudniejsza – powiedział prezydent.

Prezydent podziękował także współpracownikom, którzy przez ostatnie miesiące pracowali nad opracowaniem budżetu na rok 2022. – To był trudny rok. Znaczne obniżenie dochodów własnych z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych PIT, podwyższenie płacy minimalnej do 3.010 zł brutto, inflacja i znaczące podwyżki cen energii przełożyły się na możliwości inwestycyjne miasta. Zaplanowanie na rok 2022 i lata następne dużej części inwestycji było możliwe tylko dzięki pozyskanym środkom zewnętrznym, zarówno zwrotnym jak i bezzwrotnym – podkreślił Andrzej Dziuba.

Złagodzeniem tej sytuacji było przyznanie miastu w br. kwoty 29 mln zł jednorazowej subwencji z budżetu państwa na wsparcie realizacji zadań własnych w 2022 r. oraz zapisana w ustawie obietnica przyznania od 2023 r. nowej dodatkowej subwencji rozwojowej. Są to jednak środki albo jednorazowe albo uzależnione od spełnienia określonych kryteriów, co nie gwarantuje ich wpływu w kolejnych latach budżetowych. Natomiast ubytek dochodów własnych ma charakter trwały i na lata wpłynie na możliwości rozwojowe naszego miasta.

Planowane dochody: 882 mln zł

Dochody w 2022 roku zmniejszają się w stosunku do roku 2021 o 144 mln zł tj. o 14,1%. Spadek ten związany jest w dużej mierze z mniejszymi środkami otrzymywanymi z budżetu państwa w formie dotacji i subwencji. Od 1 czerwca bieżącego roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych przejmuje realizację programu Rodzina 500+ w wyniku czego dotacja z budżetu państwa na ten cel zmniejszyła się w 2022 roku w stosunku do roku 2021 o 78 mln zł. Poza tym w dochodach roku 2021 ujęta jest jednorazowa subwencja w wysokości 29 mln zł, która wpłynęła końcem ub.r. jako uzupełnienie dochodów miasta, tytułem wprowadzanych zmian podatkowych od 1 stycznia przyszłego roku, a której nie ma już w roku 2022.

W porównaniu do roku ubiegłego zmniejszają się też dochody własne, tj. dochody pomniejszone o dotacje z budżetu państwa i z jednostek samorządu terytorialnego, subwencje, środki unijne i inne zewnętrzne. W 2022 roku kształtują się one na poziomie 488 mln zł, co oznacza spadek w stosunku do roku poprzedniego o 26 mln zł, tj. o 5,1%. Planowane na przyszły rok dochody własne są niższe nawet w porównaniu z rokiem 2019.

– Spadek dochodów własnych miasta wynika z niższych wpływów z udziału miasta w podatku dochodowym od osób fizycznych, które stanowią mniej więcej połowę dochodów własnych. Po ich odliczeniu pozostałe dochody własne z roku na rok rosną. W roku 2022 są wyższe w stosunku do roku ubiegłego o 1,9%, a w stosunku do roku 2019 – o 6,8%. – mówi Andrzej Dziuba i dodaje: – Pokazuje to, że spadek dochodów własnych związany jest ze zmianami w przepisach podatkowych, które rozpoczęły się już w roku 2019.

Mniej z PIT-u

Na przestrzeni lat 2016 do 2019 wpływy z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych co roku rosły. W sierpniu 2019 roku weszły w życie zmiany zwalniające z podatku dochodowego osoby poniżej 26. roku życia, a jesienią tego samego roku obniżono stawkę podatkową PIT z 18 do 17 % oraz zwiększono kwotę kosztu uzyskania przychodów. Na skutek tych zmian oraz lockdownu gospodarczego w roku 2020, dochody z tego tytułu po raz pierwszy od 2009 roku były niższe niż w roku poprzednim. Ubytek wyniósł 5 mln zł, ale gdyby nie wprowadzane zmiany wzrost dochodów winien wynieść w 2020 r. ok. 10 mln zł.

W roku bieżącym wpływy z PIT powróciły na ścieżkę wzrostową i są aż o 17 mln zł wyższe niż w 2020 roku. – Niestety, w wyniku zmian podatkowych, które wprowadził „Polski Ład” udziały w PIT zaplanowane przez Ministerstwo Finansów na rok 2022 spadły do poziomu 216 mln zł, czyli są o 31 mln zł niższe niż w roku poprzednim. Jednak faktyczny ubytek dochodów z PIT jest znacząco wyższy. Biorąc pod uwagę, że w latach 2016-2019 średni wzrost wpływów z PIT kształtował się na poziomie około 8% można przyjąć, że gdyby nie wprowadzone zmiany dochody z PIT w roku 2022 powinny wynieść 278 mln zł. Oznacza to ubytek w kasie miasta ok. 62 mln zł. Częściowo ubytek ten zrekompensowała wspomniana już wcześniej 29 milionowa subwencja, ale jest to rekompensata jednorazowa, a wprowadzone zmiany skutkują na lata. Zmniejszenie dochodów własnych w zamian za uznaniowo przyznawane środki jest kolejnym przykładem ograniczenia samodzielności jednostek samorządu terytorialnego – mówił prezydent Tychów.

Od roku 2022, kwota dochodów z tytułu udziału w PIT przez cały rok nie ulegnie zmianie, niezależnie od koniunktury gospodarczej i faktycznego wpływu tych środków na rachunek budżetu państwa. Ewentualna korekta rzeczywistej kwoty nam należnej za dany rok budżetowy dokonana zostanie z dwuletnim opóźnieniem. – To też zmiana niekorzystna dla miasta, ponieważ na dziś środki wpływają na bieżąco, a po zmianach należne miastu kwoty za dany rok otrzymamy dopiero za dwa lata – podkreślił prezydent.

Wpływy z podatków i opłat

Łączna kwota wpływów z podatków i opłat w roku 2021 jest wyższa od roku 2020 o 22 mln zł. Wzrost ten jest efektem przede wszystkim podwyższenia stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz wyższych wpływów z podatku od czynności cywilnoprawnych. Z kolei dochody w 2022 mają być o 6 mln zł wyższe od ubiegłorocznych. Jest to spowodowane wzrostem wpływów z tytułu podatku od nieruchomości.

– Przypomnę, że w roku 2021 stawki podatku od nieruchomości nie były zmieniane. Pozostały na poziomie z roku 2020. Jednak w 2022 roku, w związku ze znacznym ubytkiem dochodów z tytułu udziału w PIT spowodowanym wprowadzonymi reformami podatkowymi w ramach „Polskiego Ładu”, koniecznością stało się podniesienie stawek podatku. W październiku Uchwałą Rady Miasta podwyższono stawki podatku od nieruchomości na 2022 roku zgodnie ze stawkami określonymi przez Ministra Finansów – dodaje prezydent miasta.

Jednocześnie utrzymano zwolnienie z podatku dla nieruchomości związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w zakresie lecznictwa zamkniętego.

Ponad miliard na wydatki

Na wydatki miasta przeznacza się kwotę 1.033 mln zł, z czego na wydatki bieżące 775 mln zł tj. 75% budżetu, a na wydatki majątkowe 258 mln zł tj. 25%.

Dochody i wydatki bieżące

Na przestrzeni ostatnich lat widać wyraźny spadek tzw. nadwyżki operacyjnej. W roku 2018 wyniosła ona 100 mln zł, a planowana na rok 2022 – zaledwie 11 mln zł. – To skutek większej dynamiki wzrostu wydatków bieżących nad dochodami bieżącymi. Wynika to przede wszystkim z ograniczenia dochodów własnych samorządów z tytułu PIT ujętych w Polskim Ładzie oraz ciągłego ponadprzeciętnego wzrostu wydatków bieżących. Jest to zjawisko o tyle niepokojące, że to właśnie poziom nadwyżki operacyjnej stanowi o potencjale inwestycyjnym samorządu oraz o możliwości regulowania przez samorząd zobowiązań dłużnych wynikających z zaciągniętych pożyczek i kredytów – podkreśla prezydent Dziuba.

42 procent na edukację

Największy udział w wydatkach bieżących tj. ponad 42% stanowią środki przeznaczone na oświatę i wychowanie. W bieżącym roku na zadania własne oświaty (bez remontów i projektów unijnych) miasto przeznaczy 325 mln zł, tj. o 15 mln zł więcej niż w roku 2021. Wysokość przyznanej subwencji oświatowej oraz dotacji z budżetu państwa na wychowanie przedszkolne wynosi 192 mln zł tj. więcej niż w roku bieżącym o 9 mln zł. Wzrost wydatków bieżących jest wyższy niż wzrost środków otrzymywanych z budżetu państwa, a różnica między tymi dwoma wartościami stale się powiększa. Łączna dopłata miasta do funkcjonowania oświaty wzrosła na przestrzeni ostatnich pięciu lat z 78 mln zł w roku 2018 do 133 mln zł w roku 2022.

Subwencja oświatowa i dotacje z budżetu państwa nie pokrywają nawet kosztów osobowych. W 2018 r. koszty osobowe przewyższały środki z budżetu państwa o 15 mln zł, a w 2021 r. różnica ta wyniosła już 36 mln zł. Na dotacje dla niepublicznych placówek w 2022 r. zabezpieczono środki w wysokości 66 mln zł, tj. o 5 mln zł więcej niż w 2021 r. Na przestrzeni ostatnich 5 lat środki na dotacje dla podmiotów niepublicznych wzrosły o 65% (z poziomu 37 mln zł w 2018 r. do 66 mln zł w roku przyszłym).

21 mln na remonty

Łączna wartość remontów zaplanowanych w budżecie 2022 r. wynosi 21 mln zł i obejmuje głównie:

• remonty dróg – 11 mln zł,
• remonty placówek oświatowych – 2,6 mln zł,
• remonty komunalnych zasobów mieszkaniowych realizowane przez MZBM – 1,5 mln zł,

Pula środków na remonty zostanie uzupełniona w trakcie roku po rozstrzygnięciu przetargów i zwolnieniu części środków na innych zadaniach.

Jakie inwestycje?

W ramach dochodów majątkowych w 2022 r. ujęto środki w łącznej kwocie 96 mln zł, z czego 90 mln zł to dofinansowanie z Unii Europejskiej do realizacji 8 zadań inwestycyjnych. Największe z nich to:

• Inteligentny System Zarządzania i Sterowania Ruchem,
• modernizacja systemu oświetlenia w mieście Tychy,
• budowa centrum przesiadkowego u zbiegu ulic Wyszyńskiego i Edukacji.
• odnawialne źródła energii szansą na poprawę jakości powietrza w Tychach.

– Są to środki z kończącej się perspektywy finansowej na lata 2014-2020. Podziału środków z nowej perspektywy na lata 2021- 2027 możemy spodziewać najwcześniej w trakcie 2022 r., po zaakceptowaniu przez instytucje unijne Krajowego Planu Odbudowy oraz po ogłoszeniu i rozstrzygnięciu pierwszych konkursów przez regionalne instytucje dofinansowujące – mówi Andrzej Dziuba.

Z pozostałych inwestycji, których rozpoczęcie zaplanowano na rok 2022 warto wymienić jeszcze następujące:
• inwestycje drogowe: budowa ulic Piaskowej i Palmowej (18,4 mln zł), budowa połączenia ul. Szojdy i ul. Towarowej (13,8 mln zł), rozbudowa ul. Lokalnej (17,7 mln zł), budowa połączenia drogowego ul. Goździków z ul. Oświęcimską (6,1 mln zł);
• inwestycje w kulturę fizyczną: budowa przystani sportów wodnych w Paprocanach, budowa boiska przy ul. Edukacji (7,4 mln zł), wodny plac zabaw w Parku Jaworek (6,5 mln zł);
• inwestycje oświatowe: rozbudowa Ośrodka Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczego (10,3 mln zł), termomodernizacja i rozbudowa Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 3 przy ul. Cmentarnej (7,5 mln zł), adaptacja pomieszczeń na potrzeby nowej siedziby Poradni Psychologiczno -Pedagogicznej (5,5 mln zł).

Źródło: UM Tychy