W nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 r. wybuchło I Powstanie Śląskie – zryw polskiej ludności mający na celu przyłączenie Górnego Śląska – będącego wówczas pod administracją niemiecką – do Polski. Najwcześniej walki wybuchły w ówczesnym powiecie pszczyńskim; m.in. w Urbanowicach, Paprocanach i Czułowie. Tam też będą odbywać się obchody rocznicy tego wydarzenia.
Tyskie obchody 96. rocznicy wybuchu I Powstania Śląskiego rozpoczną się już 15 sierpnia (sobota). Tego dnia Miejskie Centrum Kultury we współpracy z Radą Osiedla Jaroszowice-Urbanowice-Wygorzele oraz Rada Osiedla Paprocany organizuje rajd rowerowy „śladami powstańców”. Trasa przejazdu połączy miejsca pamięci związane z historycznymi wydarzeniami z 1919 r. i będzie przebiegać podobnie, jak w zeszłym roku.
Uroczyście i sportowo
Uroczystości rozpoczną się o godz. 14. przy pomniku w Urbanowicach (ul. Główna/Przejazdowa). Po części oficjalnej i złożeniu kwiatów, uczestnicy rajdu wyruszą (o godz. 14.40) ulicami: Główną, Urbanowicką, Przemysłową, Metalową, Fabryczną, Towarową, Jordana, Prostą i Paprocańską. O godz. 15. rocznicowa uroczystość odbędzie się pod tablicą upamiętniającą wybuch I powstania śląskiego, przy Przedszkolu nr 3 (ul. Paprocańska 156). Po uroczystości (o godz. 15.45) odbędzie się mecz towarzyski oldboyów. W przerwie meczu nastąpi wręczenie pucharów dla grup kolarskich uczestniczących w rajdzie rowerowym. Będzie też ognisko powstańcze na placu za Przedszkolem nr 3.
Przy pomniku
W niedzielę, 16 sierpnia uroczystości odbędą się w Czułowie, pod pomnikiem poległych Powstańców Śląskich przy ul. Katowickiej. Uroczystości będą poprzedzone mszą św. w kościele pw. Krzyża Świętego ( o godz. 17.). Po mszy nastąpi przemarsz pocztów sztandarowych oraz Orkiestry KWK Ziemowit pod pomnik przy ul. Katowickiej. Tam około godz. 18.15 rozpocznie się uroczystość i apel poległych z udziałem Kompanii Honorowej Wojska Polskiego. O oprawę zadba też chór Cantate Deo. Tradycyjnie już, uroczystość zakończy odśpiewanie Roty i wypuszczenie gołębi pocztowych. Organizatorem uroczystości w Czułowie jest Radny Miasta Tychy Józef Twardzik.
Sierpień 1919 r.
I Powstanie Śląskie wybuchło w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 r. w Urbanowicach powstańcy przejęli kontrolę nad zabudowaniami folwarcznymi, po czym wyruszyli do Paprocan. Tam spotkali się z powstańcami z sąsiednich gmin i wyruszyli w kierunku budynków, w których nocowali żołnierze Grenzschutzu – niemieckiej służby granicznej (m.in. budynek paprocańskiej szkoły, obecnie Przedszkola nr 3). Zaskoczeni żołnierze Grenzschutzu poddawali się prawie bez walki. Powstańcy zdobyli broń i wzięli do niewoli kilkudziesięciu żołnierzy niemieckich, którzy pod eskortą zostali odesłani do Oświęcimia. Cześć powstańców wyruszyła następnie do Tychów i do Czułowa.
W Czułowie walki z oddziałami niemieckimi miały bardziej dramatyczny przebieg. Zginęli tutejsi mieszkańcy: Franciszek Mróz, Augustyn Rozkoszny i Ludwik Lach. Ich nazwiska pojawiły się na pomniku, wzniesionym w 1937 roku z inicjatywy członków Związku Powstańców Śląskich i ze składek miejscowej ludności. Pomnik stanął w miejscu, gdzie miał zginąć pierwszy powstaniec. Nie stał długo; w 1939 r. został zburzony przez hitlerowców. Odbudowano go w 2009 r. w tym samym miejscu i w podobnej formie. Na tablicy pamiątkowej znajduje się teraz – obok nazwisk poległych w 1919 r. – także nazwisko Józefa Dedy, budowniczego pomnika, zamordowanego podczas II wojny światowej w obozie w Mauthausen. Od 2010 r. przy pomniku w Czułowie są uroczyście obchodzone rocznice wybuchu powstań śląskich.
Fot. mat. pras.
