Nowoczesność i empatia to klucz do sukcesu – rozmowy o ITS

We wtorek, 1 lipca na Stadionie Miejskim odbyło się spotkanie w ramach inicjatywy „Miasta Idei”, prowadzonej przez Gazetę Wyborczą od blisko 10 lat. Tym razem wydarzenie poświęcone było przyszłości inteligentnego zarządzania ruchem drogowym (ITS) w mieście. Mieszkańcy, wspólnie z ekspertami zastanawiali się, jak sprawić, by Tychy były jeszcze bardziej bezpieczne i przyjazne dla każdego uczestnika ruchu – pieszych, kierowców i pasażerów komunikacji publicznej.

Podczas warsztatów poprzedzających debatę, kilkanaście osób mogło z różnych perspektyw — pieszego, kierowcy i pasażera komunikacji zbiorowej — przyjrzeć się działaniu systemu ITS w Tychach. Takie ćwiczenie pokazało, jak różnorodne i często sprzeczne potrzeby mają użytkownicy przestrzeni miejskiej, a także, jak ważna jest wzajemna empatia i kompleksowe planowanie ruchu drogowego. Wszystkie uwagi zostały skrupulatnie zanotowane przez dziennikarzy prowadzących warsztaty i trafią do urzędników, aby pomóc w rozwoju systemów wspomagających ruch.

Dyskusja na poziomie

W debacie eksperckiej udział wzięli: Maciej Gramatyka – prezydent Tychów, Jacek Tuchowski – naczelnik Wydziału Transportu i Zarządzania Ruchem Drogowym UM Tychy, mł. insp. Tomasz Zawadzki – Komendant Miejski Policji w Tychach, Marcin Domański – zastępca dyrektora Departamentu Komunikacji i Transportu w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii oraz Paweł Pluszke – kierownik ITS w Katowicach.

W rozmowie, prowadzonej przez Przemysława Jedleckiego z Gazety Wyborczej, eksperci omawiali m.in. realne przykłady poprawy bezpieczeństwa w mieście, możliwości dalszego rozwoju ITS, kwestie płynności ruchu oraz rolę komunikacji miejskiej w nowoczesnym układzie transportowym.

– Procedura wdrożenia systemu ITS w Tychach była dosyć długa. Każdy z mieszkańców miał wobec niego pewne oczekiwania, ja również. Czy rzeczywistość znacząco minęła się z wizją, jaką przedstawiali inicjatorzy? Sam miałem pewne wątpliwości, ale porozmawiałem z fachowcami, z ludźmi, którzy na co dzień czerpią z ITS, jak na przykład pracownicy dyspozytorni trolejbusów. Dane gromadzone w ten sposób pomagają w wielu aspektach, zwiększając płynność i bezpieczeństwo na drogach. Właśnie dlatego warto popatrzeć na sytuację szerzej niż tylko z perspektywy siebie jako na przykład kierowcy. Uczestników ruchu jest znacznie więcej – mówi prezydent Maciej Gramatyka. – Ilość danych zbieranych przez ten system jest na tyle duża, że jestem pewien, że nadal nie odkryliśmy wszystkich możliwości i można z niego wyciągnąć znacznie więcej.

– ITS to nie tylko sygnalizacja świetlna, jak powszechnie przyjęło się mówić. To cały zbiór danych, a my staramy się je przetwarzać i reagować na bieżącą sytuację – podkreśla Jacek Tuchowski. – Na dziś, bez elementów informatycznych, nie da się sprawnie zarządzać ruchem w mieście. To jak drużyna piłkarska bez statystyka. ITS zmienił i usprawnił wiele rzeczy. Daje nam cenne informacje, jak na przykład, ile aut wjeżdżających do Tychów to tylko ruch tranzytowy, a ile kierowców u nas „zostaje”. To także niezwykle istotne usprawnienie zarządzania komunikacją miejską – dodaje.

Było warto

Nie mniej ważna jest kwestia bezpieczeństwa publicznego. Jak zgodzili się wszyscy eksperci – jeśli system ITS uratował choć jedno życie ludzkie, to było warto.

– Życie nie ma ceny. Czasem można spotkać się z opinią, że to inwestycja, która nie miała sensu. Nie zgadzam się. Sygnalizacja świetlna niejako wymusza odpowiednią prędkość, a to z kolei zwiększa bezpieczeństwo pieszych oraz innych uczestników ruchu – zaznacza Maciej Gramatyka.

– Nie mniej ważna jest kwestia samych kamer, które pomagają w naszej codziennej pracy – dodaje komendant Zawadzki. – Tak było w chociażby nie tak dawnej sprawie pobicia, jakiego dopuścili się kibice Ruchu Chorzów na jednym z naszych mieszkańców przed meczem. Gdyby nie monitoring, nie dotarlibyśmy tak szybko i sprawnie do sprawców przestępstwa, bowiem świadkowie nie zapamiętali ich wizerunku ani tablic rejestracyjnych. Dzięki kamerom ITS, mogliśmy od razu prześledzić całą trasę przestępców i dokonać ich zatrzymania. Takich przykładów jest wiele. Niecałe dwa tygodnie temu mogliśmy udzielić pomocy osobie w kryzysie, która miała myśli samobójcze. Dzięki systemowi miejskich kamer udało się ustalić miejsce, w którym może przebywać i zdążyć z pomocą – dodaje komendant. – System pokazuje nam także, w jakich ciągach najczęściej dochodzi do przekroczenia prędkości, dzięki czemu możemy wysłać tam patrole i przeprowadzać kontrole, co przekłada się na bezpieczeństwo. ITS pomaga także weryfikować zeznania, potwierdzać alibi czy nawet eliminować zgłoszenia o fałszywych kradzieżach.

Badania i statystyki

– Twardym dowodem, na funkcjonalność ITS są badania. Opracowanie metodyki wyznaczania wskaźników efektywności systemu w zakresie skrócenia rzeczywistego czasu przejazdu, poprawy poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz redukcji zużycia energii zarówno elektrycznej, jak i zużycia paliw płynnych, wykonawca powierzył Politechnice Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki. Co ważne, Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Tychach dokonał weryfikacji tych raportów, przy merytorycznym wsparciu pracowników naukowych Katedry Systemów Transportowych, Inżynierii Ruchu i Logistyki Politechniki Śląskiej w Katowicach i ostatecznie potwierdził osiągnięcie założonych w projekcie wskaźników – płynność ruchu w mieście polepszyła się o 7% – tłumaczy Jacek Tuchowski.

– Jako kierowcy bardzo często jeździmy na pamięć. System ITS wprowadza zmiany, stąd często oburzenie. Sygnalizacja świetlna nie jest tak przewidywalna, jak kiedyś, ponieważ uwzględnia się komunikację zbiorową, prędkość i ruch na pobliskich ulicach. Zdarza się, że jakiś zjazd jest zablokowany, dlatego na poprzedzającym skrzyżowaniu dłużej musimy postać na czerwonym świetle – wszystko po to, by nie doprowadzać do niebezpiecznych sytuacji, wszak sterowanie ruchem to nadrzędna funkcja systemu – zauważa Paweł Pluszke, odpowiedzialny za ITS w Katowicach.

Z kolei Marcin Domański, przedstawiciel GZM, zauważył, że w jakiś sposób trzeba zbierać dane, by miasta i ruch w nich odbywał się w sposób racjonalny. Układ urbanistyczny determinuje decyzje o zastosowaniu sygnalizacji świetlnej, a systemy pokroju ITS ją usprawniają.

– Ważne jest, by wprowadzeniu systemu, towarzyszył jakiś cel, wizja. W Tychach rada miasta przyjęła taki dokument (Plan Zrównoważonej Mobilności Miejskiej – przyp. red.), który zakłada m.in. priorytet dla pieszych i rowerzystów oraz komunikacji zbiorowej, reorganizację polityki parkingowej czy integrację z GZM, chociażby poprzez velostradę. A badania potwierdzają, że to nie tylko dokument, a po prostu rzeczywistość – mówi Domański.

Co dalej?

Paneliści dyskutowali także o tym, jak system zmieni się w przyszłości i co powinno się modyfikować – pojawiła się kwestia chociażby demontażu tablic informujących o natężeniu ruchu czy zmiany ustawień sygnalizacji świetlnych w niektórych lokalizacjach.

Na zakończenie, uczestnicy mieli możliwość zadawania pytań, wśród których pojawiły się kwestie m.in. działania sygnalizacji świetlnej, stosowania innych rozwiązań, w tym fotoradarów czy wyzwań komunikacyjnych w konkretnych dzielnicach.

– Wykluczenie komunikacyjne to ważny problem, ponieważ spora część mieszkańców, decyduje się na wyprowadzkę na obrzeża. Niska gęstość zabudowy to zaś problem dla efektywnego i ekonomicznego transportu zbiorowego. Właśnie dlatego ważne są plany ogólne miast. Poza tym testowane są obecnie inne rozwiązania, jak na przykład komunikacja na żądanie – zaznacza Domański.

– Na szczęście jest pewne światełko w tunelu – miasto współpracuje z ZTM nad reorganizacją siatki połączeń, by docierać tam, gdzie obecnie jest problem z komunikacją zbiorową. To długotrwały proces, ale jesteśmy w trakcie – uzupełnia Tuchowski.

Na przemyślenia jednego z uczestników, o jego zdaniem powszechnej negatywnej opinii o ITS, odpowiedział m.in. komendant Zawadzki.

– Ocena nie może opierać się tylko na ruchu drogowym z perspektywy kierowcy. Ponadto każdy kierujący jest zobowiązany do jazdy zgodnie z prawem, z odpowiednią prędkością – niezależnie od tego, czy w mieście jest system ITS, czy nie – mówi.

– ITS to jeden z podstawowych elementów rozwijającego się miasta. Jego likwidacja byłaby jak ślepa uliczka. Musimy jednak nieustannie dążyć do jego modyfikacji i maksymalizacji efektywności, by realnie odpowiadać na bieżące potrzeby. Wszystko po to, by w Tychach żyło się lepiej, a poruszanie było bardziej sprawne i bezpieczne – podsumował prezydent Gramatyka.