Centrum ma być zielone – wywiad z pełnomocnikiem prezydenta

Rozmawiamy z Michałem Lorbieckim – urbanistą, Pełnomocnikiem prezydenta ds. nowego centrum miasta Tychy, który jest również Pełnomocnikiem prezydenta ds. koordynowania i rozwoju przestrzeni publicznej dla ruchu pieszego w mieście czyli tzw. oficerem pieszym. Czytelników zapraszamy do wzięcia udziału w ankiecie dot. nowego centrum.

„Twoje Tychy”: Rozpoczęły się konsultacje społeczne dot. nowego centrum Tychów, które planowane jest wzdłuż al. Jana Pawła II między rondem Olimpijskim a rondem Cassino. Jest to bardzo czasochłonny projekt. Proszę przybliżyć jak bardzo.

Michał Lorbiecki: – Jest to zadanie strategiczne, nawet na kilkanaście lat. Wypracowujemy kierunek, w którym będzie rozwijać się ta kluczowa część miasta przez lata. Nie jest to jedna inwestycja do wybudowania, lecz szereg – zwłaszcza tych niewidocznych w przestrzeni – przygotowań, kwestii do uregulowania i oczywiście wizji, która będzie nie tylko spełniała nasze dzisiejsze oczekiwania, ale przede wszystkim przyszłych pokoleń.

Rozumiem, że jest to bardzo wczesny etap prac? Co dotychczas udało się zrobić?

– Dotychczas spotykaliśmy się wewnętrznie, żeby rzetelnie przygotować poszczególne działania w tym trudnym procesie oraz oczywiście założenia merytoryczne. Jest to zadanie interdyscyplinarne, w które zaangażowanych jest kilkanaście osób z różnych dziedzin pomimo tak wczesnego etapu. Są to urbaniści, architekci, drogowcy, specjaliści od infrastruktury technicznej, nieruchomości, finansów, zamówień publicznych, a także komunikacji społecznej. Naszym aktualnym priorytetem jest stworzenie dialogu z mieszkańcami, abyśmy mogli jak najlepiej dostosować założenia do oczekiwań i żeby nasze działania były nie tylko transparentne, ale przede wszystkim zrozumiałe. Musieliśmy też rozpoznać rynek inwestycyjny, jakie są realia, jakie panują obecnie trendy, nastroje i czy aktualnie istnieje koniunktura, aby rozpocząć tak ogromne zadanie. Dzięki odbytym rozmowom wiemy już, co możemy zrealizować, a co jest nieosiągalne. Chciał‑ bym podkreślić, że dopiero rozpoczęliśmy konsultacje społeczne. Angażujemy mieszkańców, aby wspólnie stworzyć wizję, do której będziemy dążyć. Nie przedstawiamy gotowych i całościowo opracowanych pomysłów. Tych było już wiele, a przez zmieniające się trendy i przede wszystkim aktualną wiedzę o rozwoju miast muszą być zrewidowane. Oczywiście mamy swoje wyobrażenia, ale chcemy zderzyć je z opinią publiczną, aby przekonać się, czy nasz pogląd rezonuje z rzeczywistymi potrzebami i preferencjami.

Jakie w takim razie panują nastroje inwestorów? Czasy są bardzo trudne. Istnieje ta wspomniana koniunktura?

– Trzeba zauważyć i uczciwie po‑ wiedzieć, że mamy do czynienia z ciekawą sytuacją. Z jednej strony panuje boom inwestycyjny, a z drugiej faktycznie czasy są niepewne. Opłacalność inwestycji zawsze jest związana z ryzykiem i kredytowaniem, a określanie ryzyka jest dużo trudniejsze niż przed wybuchem pandemii. Do tego równania musimy dodać niestabilną walutę oraz szalejąca inflację, by zrozumieć jak ryzykowne są to czasy dla inwestorów. Na rynku inwestycyjnym jest dużo pieniędzy, co naturalnie prowadzi do potrzeby ich zainwestowania.

Czy ta sytuacja na rynku nie wpłynie na jakość inwestycji?

– Celna uwaga, bo faktycznie jest na rynku wielu inwestorów, którym zależy tylko i wyłącznie na pomnożeniu kapitału. To segment ostatnio popularnie zwany „patodeweloperką”. Nie możemy dopuścić, by pośpiech odbił się na jakości. Docierają do nas sygnały, że udaje nam się zainteresować tematem inwestorów podążających za najnowszymi trendami w urbanistyce. To pocieszające, że działają na naszym rynku podmioty stawiające na jakość, bo to właśnie jakość służy do zaprezentowania swoich możliwości w skali kraju, a nawet Europy. Dla takich partnerów nasze centrum może stać się wizytówką dająca rozpozna‑ walność oraz prestiż. Tego typu inwestycje oddzielają poważnych inwestorów z wizją od deweloperów chcących zalać nasze miasta zwykłymi blokami. Cieszy nas zainteresowanie ze strony tych pierwszych.

Przetarg na omawiane tereny nie spotkał się ze zbyt wielkim zainteresowaniem…

– Faktycznie nie złożono żadnej oferty, co nie znaczy, że nie było zainteresowania. W mojej ocenie inwestorzy nie mieli czasu, aby rozpoznać sytuację. Jednak przetarg ten spełnił swoje zadanie. Miał zwrócić uwagę największych inwestorów, że w Tychach jest duża przestrzeń na stworzenie czegoś wyjątkowego. Bo nie ma co się oszukiwać – stworzenie centrum miasta od zera jest czymś wyjątkowym i każdy świadomy inwestor chciałby być częścią takiego przedsięwzięcia. Od tamtego czasu dostajemy zapytania o kolejny przetarg. Póki co wstrzymujemy te działania i współpracujemy ze spółką Śródmieście, dopóki nie nadamy temu obszarowi kontekstu, by później przedstawić ofertę inwestorom. Jesteśmy też otwarci na propozycje, które będziemy mogli włączyć w kształtowaną przez nas wizję.

Pojawiły się jakieś wyróżniające?

– Tak, pojawiło się wiele pro‑ pozycji. Zarówno tych zdecydowanie nieakceptowalnych, jak wolnostojące dyskonty, czy bloki zabudowy wielorodzinnej, ale również rozsądne pomysły w duchu najnowszych trendów urbanistycznych, czyli wielofunkcyjnej zabudowy o architekturze wysokiej jakości. Wiemy, że po wypracowaniu wizji spełniającej oczekiwania wszystkich stron, wspólnie jesteśmy w stanie zbudować centrum miasta w prawdziwym tego słowa znaczeniu.

Jakie zatem będzie nasze centrum?

– Wstępne założenia wizji ujęliśmy w czterech hasłach, które rozpoczęły konsultacje społeczne. Centrum powinno być pełne zieleni, różnorodne, wielofunkcyjne i dla każdego. Pełne zieleni – ponieważ nasze miasto od zawsze kojarzone jest z zielenią. Swego czasu było określane zielonym tygrysem Śląska. Zielone tereny wyróżniają nas i chcemy kontynuować ten trend. Zbudowanie centrum wypełnionego zielenią jest naturalnym rozwinięciem jednej z naszych najlepszych cech. Mieszkańcy Tychów bardzo często powtarza‑ ją, że zieleń w naszym mieście to jego największy atut. Obszar przyszłego centrum aktualnie świeci pustkami. Jest to ogromna wyrwa w tkance miejskiej, a wraz z czteropasmową drogą oraz wykopem kolejowym tworzą swego rodzaju barierę dzielącą miasto na dwie części. To nie służy integracji mieszkańców.

Cztery pasy idą w zapomnienie?

– Tak, muszą. Jest to kluczowe. Albo autostrada albo centrum miasta – jedno wyklucza drugie. Tychy to nie miasto Ameryki Północnej poprzecinane autostradami, z drapaczami chmur. Nie zatrzymaliśmy się też w ubiegłowiecznym ustroju politycznym i ówczesnym myśleniu o urbanistyce. Jestem świadomy, że dla wielu osób zarówno pierwsze, jak i drugie podejście może wydawać się słuszne, ale mieszkamy w Polsce, w 120 tys. mieście i przede wszystkim jest XXI wiek, w którym powinniśmy kierować się najnowszą wiedzą. Jeżeli chcemy stworzyć centrum miasta przeznaczone dla ludzi, musimy podjąć tę ciężką, lecz mądrą decyzję. Według niektórych stracimy ok. kilometrowy odcinek ważnej dla nich drogi przelotowej, ale jednocześnie stracimy silną barierę dzielącą miasto, gdzie nikt nie chce dzisiaj przebywać – nawet kierowcy, którzy przekraczając dopuszczalną prędkość, chcą jak najszybciej się z niej wydostać. Patrząc z drugiej strony, odzyskamy przestrzeń o niesamowitym potencjale, która zagospodarowana w odpowiedni sposób będzie nie tylko przyciągać, ale również zachęcać do przebywania w niej.

Wracając do tej zieleni, jak to ma wyglądać w praktyce?

– Oś Zielona musi być bez‑ względnie zagospodarowana w formie parkowej, a przez to przywrócona w świadomości mieszkańców i strukturze urbanistycznej jako kluczowa przestrzeń publiczna łącząca do tej pory podzielone części miasta. Niczym swoista oaza zieleni. Dodatkowo chcielibyśmy wykorzystać zazieleniony odcinek wzdłuż wykopu kolejowego. To kluczowe, by pamiętać o błękitno-zielonej infrastrukturze. Musimy kreatywnie wykorzystać rośliny oraz cyrkulację deszczówki, aby wpłynąć na mikroklimat miejsca i nie pogłębiać negatywnego wpływu na środowisko, a przy tym w naturalny sposób odciążyć sztuczną infrastrukturę. Uzyskamy to między innymi dzięki ogrodom deszczowym, a także zieleni w samej architekturze. Nie możemy sobie pozwolić na budowanie budynków tak, jak to robiliśmy jeszcze 10 lat temu. Dziś znamy wyzwania klimatyczne, którym musimy sprostać i technologie, które możemy zastosować w infrastrukturze i architekturze, aby im przeciwdziałać. To podstawy, na których bazujemy.

Rozwińmy kolejne punkty – wielofunkcyjność, różnorodność i dla każdego.

– Wielofunkcyjność to połączenie różnych funkcji miejskich, czyli stworzenie takiej zabudowy, żebyśmy mieli wszędzie blisko – do sklepu, do pracy, do wypoczynku i rekreacji, co zminimalizuje potrzebę podróży samochodem na rzecz alternatywnych środków trans‑ portu. Centrum miasta w takiej postaci można porównać do galerii handlowej, do której przyjeżdżamy i po której poruszamy się pieszo, aby skorzystać z szerokiego wachlarza usług. Pojawiają się nawet galerie handlowe, które łączą w sobie usługi komercyjne, rozrywki, gastronomii, kultury, a także biura i apartamenty, czyli coraz bardziej przypominają miasta. Tak właśnie widzimy tę wielofunkcyjność. Myślimy również o przestrzeni, w której będzie można organizować wydarzenia takie jak festiwale, koncerty, czy kina plenerowe, aby odciążyć podobne miejsca w Tychach, takie jak np. plac pod Żyrafą czy plac Baczyńskiego. Wielofunkcyjność to nie tylko budynki – również przestrzenie publiczne pełnią wiele funkcji, a zatem i te muszą być dobrze przemyślane odpowiednio do potrzeb mieszkańców i kontekstu otoczenia. Nie jesteśmy w stanie precyzyjnie określić, jakie konkretne funkcje znajdą się w centrum, ale po konsultacjach społecznych, będziemy mogli wykluczyć te niepożądane oraz wspomóc rozwój tych, które będą najbardziej potrzebne.

Różnorodność?

– Patrzymy na nią pod wieloma względami – wcześniej wspomnianej wielofunkcyjności, estetyki, architektury, skali, zieleni, i przede wszystkim użytkowników. Ci są różnorodni pod względem wieku, potrzeb, gustów, możliwości ruchowych, a nawet – co ważne – płci. Chce‑ my centrum, które nie wykluczy żadnego mieszkańca ze względu na jakiekolwiek cechy. Wiem, że nie jest to łatwe założenie, ale jest konieczne.

Rozumiem, że o to chodzi w haśle „dla każdego”, które poniekąd spina klamrą dwa poprzednie.

– Dokładnie. Nie chcemy budować głośnego centrum tylko dla ludzi młodych lub przeciwnie – kameralnej przestrzeni, spełniającej potrzeby osób w kwiecie wieku. Chcemy i wierzymy, że zbudujemy centrum, które zaspokoi potrzeby jak najszerszego grona osób, a zwłaszcza przyszłych pokoleń. Po to potrzebne nam są konsultacje, które rozpoczęliśmy. Ankietę można wypełnić do 31 stycznia. Pytamy w niej o to, co się mieszkańcom podoba w Tychach, a co nie, o formę spędzania czasu, o ulubione miejsca w mieście, sposób poruszania się, usługi, z których korzystają, a także oczywiście o wyobrażenie centrum, jego funkcje i czego nie może zabraknąć. W sumie 21 pytań, które opowiedzą nam o potrzebach mieszkańców i pomogą w stworzeniu wspólnej wizji. Centrum miasta to nie jest odosobniona wyspa na mapie, lecz jeden z kluczowych elementów mechanizmu, niezbędny do jego prawidłowego funkcjonowania, który definiuje jego charakter i przede wszystkim integruje mieszkańców. Zachęcam wszystkich czytelników „Twoich Tychów” do wypełnienia ankiety na stronie umtychy.pl, która umożliwia rzetelne zaangażowanie się w proces tworzenia wizji przyszłego centrum miasta. Teraz jest czas, abyśmy poznali wszystkie Państwa potrzeby i się nad nimi pochylili.